бер сәғәткә һуңлау

припадать на одну ногу — бер аяҡҡа аҡһаҡлау

хорошая память — яҡшы хәтер

врезаться в память — хәтерҙә уйылып ҡалыу

запечатлеться в памяти — иҫтә ҡалыу

подарить на память — иҫтәлек итеп биреү

хранить как память о ком-л. — берәүҙең төҫө итеп һаҡлау

к нему вернулась память — ул һушына килде

вечная память — мәңгелек хәтер

живая память — тере шаһит

на памяти — хәтерендә, иҫендә

на память (дать, подарить, взять, получить и т.п.) — иҫтәлек итеп (иҫтәлеккә) (биреү, бүләк итеү, алыу һ.б.)

на память (говорить, рассказывать, знать и т.п.) — яттан (һөйләү, әйтеү, белеү һ.б.)

по памяти (говорить, рассказывать, знать и т.п.) — ятҡа (һөйләү, әйтеү, белеү һ.б.)

по старой памяти — үткәндәген иҫкә алып

прийти на память — иҫкә төшөү

стоять у окна — тәҙрә янында тороу

часы стоят — сәғәт туҡтаған

работа стоит — эш туҡталды

луна стояла высоко над домом — ай өй тапҡырында юғарыла күренә ине

стояла зима — ҡыш ине

стоять во главе — башында тороу, етәкселек итеү

стоять как вкопанный — бағаналай (бағана кеүек) ҡатып тороу

стоять на ложном пути — яңылыш юлға баҫыу

стоять на пути (дороге, поперёк дороги) — юлына арҡыры төшөү

стоять на равной ноге с кем — кем менәндер тиңләшеү (тиң булыу)

стоять на (своих, собственных) ногах — аяғыңда ныҡ баҫып тороу (тормошта ныҡлы урын биләү)

стоять на своём — үҙ һүҙен бирмәү

стоять насмерть — йәнде аямау

стоять на страже — һаҡта (һағында) тороу

стоять на хорошей (правильной) дороге; стоять на хорошем (правильном) пути — дөрөҫ юлда булыу

стоять на часах — ҡарауылда тороу

стоять поперёк горла — тамаҡҡа арҡыры тороу

стоять у власти — власть башында тороу (булыу)

стоять у ворот (у порога) — яҡынлашып килеү, етеп килеү (күбеһенсә тәбиғәт миҙгелдәре тураһында)

стоять за спиной у кого — кемдеңдер артында тороу (аҫтыртын яҡлау, ярҙам итеү)

стоять в почётном карауле — почёт ҡарауылында тороу

стоять лагерем — лагерь булып урынлашыу

рота стоит в лесу — рота урманда урынлашҡан

стоять за мир — тыныслыҡты яҡлау

стоять за правду — дөрөҫлөктө яҡлау

не стоять за ценой — хаҡына ҡарамау

берёза стоит у дома — ҡайын өй янында тора

дом стоит на фундаменте — өй нигеҙгә һалынған

на бумаге стоит печать — ҡағыҙға мисәт һуғылған

поезд долго стоял на станции — поезд станцияла оҙаҡ торҙо

бить кулаком — йоҙроҡлап туҡмау

бить ногами — типкесләү

бить камень — таш ваҡлау

бить посуду — һауыт-һаба ватыу

бить фонтаном — фонтан булып бәреп тороу

из раны бьёт кровь — яранан ҡан саптырып аға

бить в барабан — барабан ҡағыу

бить в колокол — саң (ҡыңғырау) ҡағыу

бить масло: — 1) май туҡыу (яҙыу, бешеү, төшөрөү)

2) май һығыу; бить шерсть — йөн тетеү

бить монету — аҡса һуғыу

часы бьют полдень — сәғәт ун икене һуға

меня бьёт лихорадка — мине биҙгәк тота

бить баклуши разг. — эт һуғарыу, ел ҡыуыу, йөн тибеү

бить в глаза — күҙгә бәрелеп тороу, күҙгә ташланыу

бить карту — кәртте ябыу

бить в набат — оран һалыу, яу һалыу

бить тревогу — оран һалыу

бить в (одну) точку — бер нөктәгә һуғыу (бер йүнәлештә генә эшләү)

бить ключом — ҡайнап тороу (эш, тормош, көс-ҡеүәт һ.б. тураһында)

бить по карману — кеҫәгә һуғыу, зыян килтереү

бить мимо цели — маҡсаттан ситкә китеү, маҡсатҡа ирешмәү

бить наверняка — уңышҡа ышанып эш итеү

бить челом — баш эйеү, үтенеү, үтенеп һорау, ялбарыу

бить цепом — шыбағас менән һуғыу

конь бьёт копытами по земле — ат тояҡтары менән ерҙе сапсый

ветер бьёт в лицо — ел биткә бәрә

волна бьёт о берег — тулҡын ярға ҡаға

дождь бьёт в окно — ямғыр тәҙрәгә бәрә

запах перекисшего теста бил в нос — артаған ҡамыр еҫе танауҙы ярып инде

бить врага — дошманды ҡыйратыу

бить уток — өйрәктәргә һунар итеү

бить по врагу — дошманға ут асыу

он бьёт птицу на лету — ул ҡошто осоп барған еренән атып төшөрә

бить по недостаткам — кәмселектәрҙе фаш итеү

бить по бюрократизму — бюрократизмды ҡаты тәнҡитләү

подсолить картошку — бәрәңгегә тоҙ өҫтәү

подсолить огурцов — йәнә бер аҙ ҡыяр тоҙлау

разбросаться во сне — аяҡ-ҡулды ташлап йоҡлау

на лугу разбросаны палатки — палаткалар болонлоҡта тарау урынлашҡан

среднее ухо — урта ҡолаҡ

взять за ухо — ҡолағынан эләктереп алыу

чуткое ухо — һиҙгер ҡолаҡ

уши ведра — күнәк ҡолағы

шапка с ушами — ҡолаҡсынлы кәпәс

в одно ухо вошло, а в другое вышло — бер ҡолаҡтан инде, икенсеһенән сыҡты (иғтибарһыҙ тыңлау)

во все уши слушать — ҡолаҡ торғоҙоп тыңлау

дать в ухо — ҡолаҡ төбөнә тондороу

за уши тащить — ҡолағынан һөйрәү (берәй эште башҡарыуҙа ярҙамлашыу)

и ухом не ведёт — ҡолағына ла элмәй

на ухо говорить — ҡолағына әйтеү, сер итеп әйтеү

по уши влюбиться — мөкиббән ғашиҡ булыу

по уши в долгах — муйындан бурысҡа батыу

тугой на ухо — ҡолаҡҡа ҡаты

ухо режет — ҡолаҡты ярып бара

прожужжать уши (мыжып) — ҡолаҡ итен ашау

прокричать уши — ҡолаҡты тондороу

выехать за город — ҡала ситенә сығыу

вынести за скобки — йәйәләр тышына сығарыу

уйти за реку — йылға аръяғына китеү

отдать жизнь за Родину — Ватан өсөн ғүмерҙе биреү (фиҙа ҡылыу)

купить за пять рублей — биш һумға һатып алыу

уплатить за квартиру — фатир өсөн түләү

работать за товарища — иптәш(е) өсөн эшләү

расписаться за жену — ҡатыны өсөн ҡул ҡуйыу

взять за руку — ҡулдан тотоу

тянуть за верёвку — бауҙан тартыу

краснеть за друга — дуҫ өсөн ҡыҙарыу

я рад за вас — һеҙҙең өсөн шатмын

принять за правило — ҡағиҙә итеп ҡабул итеү

считать за честь — намыҫ эше тип һанау

жить за городом — ҡала ситендә йәшәү

за горой — тау артында

стоять за дверью — ишек артында тороу

солнце скрылось за тучами — ҡояш болот артына йәшенде

сидеть за столом — өҫтәл янында ултырыу

гнаться за мальчиками — малайҙар артынан ҡыуыу

следуйте за нами! — беҙҙең арттан барығыҙ!

за весной наступает лето — яҙ артынан йәй килә

день за днём — көн артынан көн

один за другим — береһе артынан икенсеһе, бер-бер артлы

сунуть за пазуху — ҡуйынға тығыу

поставить за шкаф — шкаф артына ҡуйыу

за неимением времени — ваҡыт булмау сәбәпле

за ненадобностью — кәрәкмәү сәбәпле

пойти за водой — һыуға барыу

послать за врачом — табип артынан ебәреү

ухаживать за больным — ауырыуҙы ҡарау

следить за чистотой — таҙалыҡты һаҡлау (тотоу)

смотреть за ребёнком — баланы ҡарау

дело за вами — эш һеҙҙә (ҡалды)

очередь за мной — сират миндә, минең сират

замечать за учеником недостатки — уҡыусыла етешһеҙлектәр күреү

приказ за подписью директора — директорҙың ҡултамғаһы булған приказ

дело за номером два — икенсе һанлы дело

все за, он один против — бөтәһе ыңғай, ул бер үҙе ҡаршы

сесть за стол — өҫтәл артына ултырыу

сесть за руль — руль артына ултырыу

взяться за работу — эшкә тотоноу

приняться за учёбу — уҡырға керешеү

за последние годы — һуңғы йылдарҙа

за лето — йәй эсендә

сделать за два часа что-л. — нимәнелер ике сәғәт эсендә эшләү

мороз за двадцать градусов — һыуыҡ егерме градустан артҡан

ей далеко за сорок — йәше күптән ҡырҡтан уҙған

находиться за десять километров от города — ҡаланан ун километр алыҫлыҡта булыу

благодарить за услугу — хеҙмәт өсөн рәхмәт әйтеү

за что его любить? — нимәһе өсөн уны яратырға?

за несколько дней — бер нисә көн элек

за час до отправления поезда — поезд китерҙән бер сәғәт алда

прокоптить комнату — бүлмәне ыҫлап бөтөү

прокоптить рыбу — балыҡ ыҫлау

разобрать весь товар — бөтә тауарҙы һатып алып бөтөү

разобрать вещи — әйберҙәрҙе тәртипкә килтереү

разобрать часы — сәғәтте һүтеү

разобрать печь — мейес боҙоу

разобрать вопрос — мәсьәләне асыҡлау

разобрать дело — эште ҡарау

разобрать новую поэму — яңы поэманы тикшереү

разобрать слово — һүҙҙе тикшереү

разобрать предложение по частям речи — һөйләмде һүҙ төркөмдәре буйынса тикшереү

разобрать почерк — яҙыуҙы таныу

тут ничего не разберёшь — бында бер нәмә лә аңларлыҡ түгел

его разобрала зависть — унда көнләшеү тойғоһо уянды

сорвать яблоко с яблони — алмағастан алма өҙөп алыу

уйти с собрания — йыйылыштан сығып китеү

удалить с урока — дәрестән сығарып ебәреү

отдохнуть с полчаса — ярты сәғәттәй ял итеү

прожить в деревне с месяц — ауылда бер айға яҡын йәшәү

он получил с десяток писем — ул унлап хат алды

с месяц назад — бер ай самаһы элек

отъехать с километр — бер километр самаһы китеү

он служит с месяц — ул бер айға яҡын хеҙмәт итә

девочка ростом с маму — әсәһендәй буйлы ҡыҙыҡай

идти с мамой — әсәй менән барыу

поговорить с друзьями — дуҫтар менән һөйләшеү

платок с бахромой — суҡлы шәл

книга с иллюстрациями — рәсемле китап

человек с ружьём — мылтыҡлы кеше

хлеб с маслом — май яғылған икмәк

мешок с мукой — он һалынған тоҡ

ведро с молоком — һөт һалынған күнәк

есть с жадностью — ҡомһоҙланып ашау

слушать с восхищением — һоҡланып тыңлау

идти с песнями — йырлап барыу

проснуться с головной болью — баш ауыртып уяныу

мыть с мылом — һабынлап йыуыу

броситься с кулаками — кемгәлер йоҙроҡ менән ташланыу

послать с курьером — курьер менән ебәреү

у него плохо с сердцем — уның йөрәге ауырта

с самолётом произошла авария — самолёт менән авария булған

явиться с докладом — доклад менән килеү

обратиться с просьбой — үтенес менән мөрәжәғәт итеү

сделать с намерением — маҡсат менән эшләү

познакомить с девушкой — ҡыҙ менән таныштырыу

сравнить с оригиналом — төп нөсхә менән сағыштырыу

согласиться с выводами — һығымталар менән ризалашыу

быть осторожным с огнём — ут менән һаҡ булыу

с миру по нитке – голому рубашка — ил төкөрһә – күл булыр

вернуться с Кавказа — Кавказдан ҡайтыу

напасть на врага с тыла — дошманға тылдан һөжүм итеү

наблюдать за ходом боя с высоты — һуғыш барышын ҡалҡыулыҡтан күҙәтеү

цветы с юга — көньяҡ сәскәләре

картина с выставки — күргәҙмәнән алынған картина

телеграмма с дороги — юлдан килгән телеграмма

с детства — бала саҡтан алып

с первых же дней — беренсе көндәрҙән алып

приготовить с вечера — кистән әҙерләп ҡуйыу

с утра до ночи — иртәнән кискә тиклем

с весны до осени — яҙҙан алып көҙгә тиклем

получить деньги с заказчика — заказ биреүсенән аҡса алыу

урожай с гектара — (һәр) гектарҙан алынған уңыш

брать пример с матери — әсәйҙән үрнәк алыу

перевести с башкирского языка — башҡортсанан тәржемә итеү

копия с документа — документтың күсермәһе

с разрешения родителей — ата-әсәнең рөхсәте менән

с вашего согласия — һеҙҙең ризалығығыҙ буйынса

с согласия автора — автор ризалығы буйынса

умереть с голоду — астан үлеү

писать с большой буквы — ҙур хәреф менән яҙыу

торговать с рук — ҡулдан һатыу

влюбиться с первого взгляда — бер күреүҙән ғашиҡ булыу

кормить ребёнка с ложечки — баланы ҡалаҡ менән ашатыу

сберечь здоровье — һаулыҡты һаҡлау

сберечь ребёнка от простуды — баланы һыуыҡ тейеүҙән һаҡлап алып ҡалыу

сберечь яблони от мороза — алманы өшөүҙән һаҡлау

сберечь небольшую сумму денег — бер аҙ аҡса йыйыу

теснить друг друга — бер-береңде ҡыҫыу

теснить неприятеля — дошманды ҡыҫырыҡлау

теснит грудь — күкрәк ҡыҫа, тын ҡыҫыла

десять копеек — ун тин

беречь народную копейку — халыҡ аҡсаһын һаҡлау

без копейки (денег) — бер тинһеҙ

до последней копейки (истратить, отдать и т.д.) — һуңғы тингә тиклем

на копейку — бик аҙ, бер тинлек

ни копейки; ни копейки нет (за душой) — бер тин аҡсаһыҙ, бер тин аҡсаһы юҡ

копейка в копейку — тингә тин (ялғап йәшәү)

за копейку уступить (отдать) — бик арзанға биреү

солнечный свет — ҡояш яҡтыһы

свет луны — ай яҡтыһы

дневной свет — көндөҙгө яҡтылыҡ, көн яҡтыһы

электрический свет — электр яҡтыһы

скорость света — яҡтылыҡ тиҙлеге

свет свечи — май шәм яҡтыһы

ещё три часа до света — таң атыуға өс сәғәт бар

зажечь в комнате свет — бүлмәлә ут тоҡандырыу

свет счастья — бәхет нуры

свет надежды — өмөт сатҡыһы

свет очей — күҙ нуры

в свете чего — нимәлер күҙлегенән сығып

ни свет ни заря — бик иртә, ҡара таңдан, таң тишегенән

пролить свет — асыҡлау, асыҡлыҡ индереү, төшөндөрөп биреү

страны света — донъя илдәре

путешествие вокруг света — донъя тирәләй сәйәхәт

белый свет — яҡты донъя

на край света — ҡош та осоп етмәҫ ергә, ер сигенә, йәһәннәм тишегенә

тот свет — теге донъя

ни за что на свете — һис бер ваҡытта ла, бер ҡасан да, һис тә, бер нисек тә

явиться (появиться) на свет: — 1) донъяға килеү (тыуыу)

2) донъяға сығыу, донъя күреү (баҫылып сығыу – китап һ.б.); на чём свет стоит (ругать) — эттән алып эткә һалыу, эт тиреһен битенә ҡаплау

сжить со света — көн күрһәтмәү, яҡты донъянан ебәреү, башына етеү, ҡәбергә индереү

значение слова — һүҙҙең мәғәнәһе

происхождение слов — һүҙҙәрҙең килеп сығышы

заимствованные слова — үҙләштерелгән һүҙҙәр

культура слова — телмәр мәҙәниәте

дар слова — һөйләү һәләте

взять своё слово назад — вәғәҙәңде кире алыу

сказать своё веское слово — үҙеңдең төплө фекереңде әйтеү

заключительное слово докладчика — докладсының йомғаҡлау һүҙе

вступительное слово — инеш һүҙ

без дальних (лишних) слов — һүҙҙе оҙаҡҡа һуҙмайынса, оҙон һүҙҙең ҡыҫҡаһы

к слову (сказать) — әйткәндәй, әйтмәксе, һүҙ уңында әйткәндә

на словах: — 1) (устно) телдән

2) (только в разговоре) һүҙҙә генә; не находить слов — һүҙ таба алмау, юғалып ҡалыу

одним словом — бер һүҙ менән әйткәндә, ҡыҫҡаһы

по словам —: 1) әйтеүенсә, әйткәнсә

2) (как говорит, учит кто-л.) әйтеүе (өйрәтеүе, яҙыуы) буйынса; слово в слово — бәйнә-бәйнә, һүҙмә-һүҙ

слово за слово — һүҙ артынан һүҙ, һүҙ эйәрә һүҙ

словом не обмолвиться — бер һүҙ ҙә әйтмәү, бер һүҙ ҙә өндәшмәү

слов нет — һүҙ ҙә юҡ, әлбиттә, ысынлап та

с первого слова — шунда уҡ

с чужих слов — кеше аша ғына ишетеп, кеше һүҙенә нигеҙләнеп

новое слово — яңы фекер

держать себя с тактом — үҙеңде ипле тотоу

чувство такта — әҙәплелек тойғоһо, әҙәп һаҡлау

мост выдержит нагрузку — күпер ауырлыҡты күтәрә алыр

мотор не выдержит — мотор түҙә алмаҫ

выдержать тяжёлые испытания — ауыр һынауҙарға түҙеү

он не выдержал и заплакал — ул үҙен тота алманы һәм илап ебәрҙе

выдержать экзамен — имтихан тотоу

выдержать заданные размеры — бирелгән үлсәмде тотоу

выдержать сыр — сырҙы ваҡыты еткәнсе тотоу

выдержать несколько изданий — бер нисә баҫмаһы сығыу

выдержать паузу — туҡталыш яһау

выдержать роль — аҙаҡҡаса үҙенсә тотоу

выдержать характер — бирешмәү, ныҡ тороу

драть бумагу — ҡағыҙҙы йыртҡылау

драть обувь — аяҡ кейемен йыртыу

драть берёсту — туҙ һыҙырыу

драть лыко — йүкә (ҡурыз) төшөрөү

волк дерёт овец — бүре һарыҡты ботарлай

драть за волосы — сәстән тартыу

драть проценты — проценттар тунау

перец дерёт рот — борос ауыҙҙы яндыра

бритва дерёт щёку — бритва сикәне һыҙыра

мочалка сильно дерёт — йүкә йыуғыс үтә һыҙыра

драть глотку (горло) прост. — тамаҡ ярыу (йыртыу)

драть зерно: — 1) ярма һыҙырыу (һурҙырыу)

2) ярма ярҙырыу; драть шкуру — тиреһен тунау, тереләй тунау, талау